Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Tiết 49: Đọc văn Ai đã đặt tên cho dòng sông - Hoàng Phủ Ngọc Tường

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 12 - Tiết 49: Đọc văn Ai đã đặt tên cho dòng sông - Hoàng Phủ Ngọc Tường

1. Tiết 49: Đọc văn Ai §· ®Æt tªn cho dßng s«ng HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG VIDEO
2. I. Kh¸I qu¸t chung 1. T¸c gi¶ Hoµng Phñ Ngäc Têng (1937) C©u hái: Hoµng Phñ Ngäc Têng g¾n bã víi vïng quª nµo? Vèn hiÓu biÕt cña nhµ v¨n ra sao? Nhµ v¨n chuyªn viÕt vÒ thÓ lo¹i g×? C¸c TP tiªu biÓu? §Æc s¾c NT cña nhµ v¨n?
3. I. Kh¸I qu¸t chung 1. T¸c gi¶ Hoµng Phñ Ngäc Têng (1937) - Cuéc ®êi g¾n bã s©u s¾c víi xø HuÕ - Ngêi cã vèn hiÓu biÕt s©u réng trªn nhiÒu lÜnh vùc, nhÊt lµ lÞch sö ®Þa lÝ, v¨n hãa HuÕ. - “Mét trong nh÷ng nhµ v¨n viÕt kÝ hay nhÊt” - C¸c t¸c phÈm tiªu biÓu: Ng«i sao trªn ®Ønh Phu V¨n L©u, RÊt nhiÒu ¸nh löa, Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng - NÐt ®Æc s¾c nghÖ thuËt: kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a chÊt trÝ tuÖ vµ tr÷ t×nh, lèi hµnh v¨n mª ®¾m tµi hoa.
4. 2. Bót kÝ: Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng 2 ViÕt t¹i HuÕ, 1 – 1981, ®¨ng b¸o v¨n nghÖ, ®a vµo tËp kÝ Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng (1986) – mét trong nh÷ng bót kÝ xuÊt s¾c nhÊt cña t¸c gi¶. II. §äc – hiÓu. 1. §äc: giäng ®äc tha thiÕt, s©u l¾ng. 2. ThÓ lo¹i, bè côc. a. ThÓ lo¹i: Bót kÝ (tïy bót) nghiªng vÒ tr÷ t×nh, c¶m xóc, suy nghÜ, Ýt sù viÖc, kh«ng cèt truyÖn. g Thñy tr×nh cña H¬ng S«ng H¬ng dßng s«ng cña lÞch b. Bè côc 2 phÇn: Giang sö vµ th¬ ca SH ë thîng lu S«ng H¬ng ë trung SH víi LS SH víi cuéc lu vµ h¹ lu d©n téc ®êi vµ thi ca
5. 3. Ph©n tÝch. a. Thñy tr×nh H¬ng giang. * S«ng H¬ng ë thîng nguån. Nhµ v¨n ®· miªu t¶ s«ng H¬ng ë thîng nguån nh thÕ nµo? ( Gîi ý: Nhµ v¨n ®· gäi s«ng H¬ng b»ng tªn gäi nµo? §· vÝ nã víi ai? §· sö dông biÖn ph¸p NT nµo ®Ó lµm næi bËt vÎ ®Ñp con s«ng? ) Thîng nguån s«ng H¬ng
6. 3. Ph©n tÝch. a. Thñy tr×nh H¬ng giang. * S«ng H¬ng ë thîng nguån: - S«ng H¬ng: B¶n trêng ca cña rõng giµ, rÇm rç gi÷a bãng c©y ®¹i ngµn, m·nh liÖt qua nh÷ng ghÒnh th¸c, cuén xo¸y nh c¬n lèc vµo nh÷ng ®¸y vùc bÝ Èn, vµ còng cã nh÷ng ghÒnh th¸c, cuén xo¸y nh c¬n lèc vµo nh÷ng ®¸y vùc bÝ Èn, vµ còng cã lóc trë nªn dÞu dµng vµ say ®¾m gi÷a nh÷ng dÆm dµi chãi läi mµu ®á cña hoa ®ç quyªn. => Con s«ng to¸t nªn vÎ ®Ñp cña mét søc sèng m·nh liÖt, võa hïng tr¸ng võa tr÷ t×nh nh b¶n trêng ca bÊt tËn cña thiªn nhiªn. Hoa ®ç quyªn
7. 3. Ph©n tÝch. a. Thñy tr×nh H¬ng giang. * S«ng H¬ng ë thîng nguån: - S«ng H¬ng nh mét c« g¸i Di-gan phãng kho¸ng vµ man d¹i. -> VÎ ®Ñp hoang d¹i nhng còng rÊt t×nh tø cña con s«ng - Rõng giµ ®· hun ®óc cho nã mét b¶n lÜnh gan d¹, mét t©m hån tù do vµ trong s¸ng. -> Nhµ v¨n ®· nh©n hãa s«ng H¬ng, khiÕn nã hiÖn lªn nh mét con ngêi cã c¸ tÝnh, cã t©m hån. Thîng nguån s«ng H- ¬ng
8. 3. Ph©n tÝch. a. Thñy tr×nh H¬ng giang. * S«ng H¬ng ë ®ång b»ng: - S«ng H¬ng ë ngo¹i vi thµnh phè HuÕ Khi ra khái rõng giµ, tÝnh c¸ch s«ng H¬ng cã g× thay ®æi, nhµ v¨n ®· miªu t¶ con s«ng nh thÕ nµo?
9. 3. Ph©n tÝch. a. Thñy tr×nh H¬ng giang. * S«ng H¬ng ë ®ång b»ng: - S«ng H¬ng ë ngo¹i vi thµnh phè HuÕ + S«ng H¬ng thay ®æi vÒ tÝnh c¸ch -> S«ng nh chÕ ngù ®îc b¶n n¨ng cña ngêi con g¸i ( ) mang mét s¾c ®Ñp dÞu dµng vµ trÝ tuÖ. + S«ng H¬ng ngêi mÑ phï sa cña mét vïng v¨n hãa xø së
10. 3. Ph©n tÝch. a. Thñy tr×nh H¬ng giang. * S«ng H¬ng ë ®ång b»ng: - S«ng H¬ng ë ngo¹i vi thµnh phè HuÕ Nhµ v¨n ®· h×nh dung vÒ s«ng H¬ng nh thÕ nµo khi nã ë “gi÷a c¸nh ®ång Ch©u Hãa ®Çy hoa d¹i”?
11. 3. Ph©n tÝch. a. Thñy tr×nh H¬ng giang. * S«ng H¬ng ë ®ång b»ng: - S«ng H¬ng ë ngo¹i vi thµnh phè HuÕ + Trong c¶m nghÜ cña nhµ v¨n, s«ng H¬ng gièng nh ng- êi g¸i ®Ñp n»m ngñ m¬ mµng gi÷a c¸nh ®ång Ch©u Hãa ®Çy hoa d¹i ®îc ngêi t×nh mong ®îi ®Õn ®¸nh thøc. -> Sù liªn tëng tinh tÕ vµ l·ng m¹n. CÁNH ĐỒNG CHÂU HÓA
12. 3. Ph©n tÝch. a. Thñy tr×nh H¬ng giang. * S«ng H¬ng ë ®ång b»ng: - S«ng H¬ng ë ngo¹i vi thµnh phè HuÕ VÎ ®Ñp cña con s«ng lóc nµy ®îc nhµ v¨n miªu t¶ nh thÕ nµo? ( Gîi ý: H×nh ¶nh so s¸nh, mµu s¾c cña s«ng H¬ng)
13. a. Thñy tr×nh H¬ng giang. * S«ng H¬ng ë ®ång b»ng: - S«ng H¬ng ë ngo¹i vi thµnh phè HuÕ + S«ng mÒm nh tÊm lôa, víi nh÷ng chiÕc thuyÒn xu«i ngîc chØ bÐ b»ng con thoi. -> C¶nh ®Ñp cña con s«ng nh mét bøc tranh. + Sím xanh, tra vµng, chiÒu tÝm. -> VÎ ®Ñp cña s«ng H¬ng ®a mµu biÕn ¶o. S«ng H¬ng nh mét bøc tranh
14. sớm xanh
15. Trưa vàng
16. Chiều tím
17. a. Thñy tr×nh H¬ng giang. * S«ng H¬ng ë ®ång b»ng: - S«ng H¬ng ë ngo¹i vi thµnh phè HuÕ + S«ng H¬ng mang VÎ ®Ñp S«ng H¬ng bªn chïa Thiªn Mô trÇm mÆc. + VÎ ®Ñp s«ng H¬ng mang mµu s¾c triÕt lÝ, cæ thi khi ®i trong ©m hëng ng©n nga cña tiÕng chu«ng chïa thiªn mô. TiÕng chu«ng Thiªn Mô
18. a. Thñy tr×nh H¬ng giang. * S«ng H¬ng ë ®ång b»ng: - S«ng H¬ng gi÷a lßng thµnh phè HuÕ. + Sông Hương như cô gái Huế: tài hoa, dịu dàng mà sâu sắc, đa tình mà kín đáo, lẳng lơ nhưng rất mực chung tình. Khéo trang điểm mà không loè loẹt, giống như cô dâu Huế ngày xưa trong sắc áo điều lục. + Như tìm thấy chính mình: khi gặp thành phố thân yêu, sông Hương “vui tươi hẳn lên”.
19. a. Thñy tr×nh H¬ng giang. * S«ng H¬ng ë ®ång b»ng: - S«ng H¬ng gi÷a lßng thµnh phè HuÕ. C©u hái: Miªu t¶ dßng s«ng gi÷a lßng TP, Hoµng Phñ Ngäc Têng ®· s«ng H¬ng b»ng m«n nghÖ thuËt nµo? + S«ng H¬ng ®iÖu slow t×nh c¶m dµnh riªng cho HuÕ. -> Trong tiÕng Anh slow cã nghÜa lµ chËm -> s«ng H¬ng nh mét giai ®iÖu tr÷ t×nh chËm r·I dµnh riªng cho xø HuÕ. Ph¶i ch¨ng, SH ch¶y chËm, ®iÖu ch¶y l÷ng lê v× nã qu¸ yªu thµnh phè cña m×nh, nã muèn ®îc nh×n ng¾m nhiÒu h¬n n÷a khi ph¶i xa rêi.
20. a. Thñy tr×nh H¬ng giang. * S«ng H¬ng ë ®ång b»ng: - S«ng H¬ng gi÷a lßng thµnh phè HuÕ. C©u hái: Cã rÊt nhiÒu nÐt ®Ñp v¨n hãa g¾n liÒn víi con s«ng nµy. Mét trong nh÷ng sè ®ã lµ nh÷ng ®ªm tr×nh diÔn ©m nh¹c cæ ®iÓn HuÕ. ë gãc nh×n ©m nh¹c nµy, t¸c gi¶ gäi s«ng H¬ng lµ g×? + S«ng H¬ng ngêi tµi n÷ ®¸nh ®µn lóc ®ªm khuya -> Hoµng Phñ Ngäc Têng kh¼ng ®Þnh mèi qua hÖ g¾n bã gi÷a s«ng H¬ng vµ nÒn ©m nh¹c cæ ®iÓn HuÕ. §©y chÝnh lµ v¨n hãa HuÕ nãi chung vµ vÎ ®Ñp cña SH nãi riÕng.
21. a. Thñy tr×nh H¬ng giang. * S«ng H¬ng ë ®ång b»ng: - S«ng H¬ng gi÷a lßng thµnh phè HuÕ. + S«ng H¬ng – ngêi t×nh dÞu dµng vµ chung thñy. Khi rêi khái kinh thµnh HuÕ, SH chÕch vÒ híng chÝnh b¾c . Tuy nhiªn do ®Æc ®iÓm ®Þa lÝ, thñy trinh cña SH ®· ph¶i thay ®æi. Nã ph¶i chuyÓn dßng sang híng ®«ng nh vËy sÏ l¹i ®i qua mét gãc cña TP HuÕ ë thÞ trÊn Bao Vinh xa cæ. Trong con m¾t cña ngêi nghÖ sÜ tµi hoa, khóc ngoÆt Êy l¹i lµ biÓu hiÖn cña nçi “v¬ng vÊn”, thËm chÝ cã chót “l¼ng l¬ kÝn ®¸o” cña ngêi t×nh thñy chung. Nhµ v¨n h×nh dung s«ng H¬ng nh nµng KiÒu trë l¹i t×m Kim Träng ®Ó nãi mét lêi thÒ tríc khi ®i xa.
22. b. Dßng s«ng cña lÞch sö, cuéc ®êi vµ th¬ ca. C©u hái: Trong lÞch sö vµ trong ®êi thêng, s«ng H¬ng ®· hiÖn lªn víi nh÷ng vÎ ®Ñp ®¸ng tr©n träng vµ ®¸ng mÕn. Nhµ v¨n ®· ph¸t hiÖn vµ lÝ gi¶i vÒ nh÷ng vÎ ®Ñp ®ã cña SH nh thÕ nµo? + Trong lÞch sö, SH mang vÎ ®Ñp cña mét b¶n anh hïng ca ghi dÊu bao chiÕn c«ng oanh liÖt cña d©n téc: tõ thña nã cßn lµ dßng s«ng biªn thïy ë thêi ®¹i c¸c vua hïng -> nã lµ nh©n chøng cho nh÷ng cuéc “chiÕn ®Êu oanh liÖt b¶o vÖ tæ quèc §¹i ViÖt qua nh÷ng thÕ kØ T§” (NguyÔn Tr·i – D ®Þa chÝ ) -> nã sèng hÕt LS bi tr¸ng cña thÕ kØ XIX - > SH “®i vµo thêi ®¹i CMT8 b»ng nh÷ng chiÕn c«ng rung chuyÓn ®Ó råi tiÕp tôc cã mÆt trong nh÷ng n¨m th¸ng cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ.
23. b. Dßng s«ng cña lÞch sö, cuéc ®êi vµ th¬ ca. C©u hái: Trong ®êi thêng, SH mang vÎ ®Ñp nh thÕ nµo? Trong ®êi thêng, SH mang vÎ ®Ñp gi¶n dÞ cña mét ngêi con g¸i dÞu dµng. VÎ ®Ñp nµy mang d¸ng dÊp cña vÎ ®Ñp ®Êt níc vµ con ngêi VN: §¹p qu©n thï xuèng ®Êt ®en Sóng g¬m vøt bá l¹i hiÒn nh xa ( NguyÔn §×nh Thi )
24. b. Dßng s«ng cña lÞch sö, cuéc ®êi vµ th¬ ca. C©u hái: V× sao SH l¹i cã thÓ trë thµnh dßng s«ng thi ca, lµ nguån c¶m høng bÊt tËn cho ngêi nghÖ sÜ? V× vÎ ®Ñp ®éc ®¸o vµ hÊp dÉn cña SH, v× con s«ng kh«ng bao giê lÆp l¹i m×nh, nã lu«n cã vÎ ®Ñp míi, cã kh¶ n¨ng kh¬i nh÷ng nguån c¶m híng míi cho c¸c nghÖ sÜ, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ th¬: T¶n §µ, Cao B¸ Qu¸t, Bµ HuyÖn Thanh Quan vµ Tè H÷u + "Dòng sông trắng - lá cây xanh" (Tản Đà) + "Như kiếm dựng trời xanh" (Cao Bá Quát) + "Nỗi quan hoài vạn cổ" (Bà Huyện Thanh Quan) + "Sức mạnh phục sinh của tâm hồn" (trong thơ Tố Hữu).
25. b. Dßng s«ng cña lÞch sö, cuéc ®êi vµ th¬ ca. C©u hái: Bµi kÝ më ®Çu b»ng mét c©u hái ®Çy tr¨n trë: “Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng”, ®Õn cuèi t¸c phÈm, nhµ v¨n ®· ®a ra c©u tr¶ lêi cho c©u hái ®ã nh thÕ nµo? -> §Ó lÝ gi¶i cho c©u hái ë nhan ®Ò t¸c phÈm, t¸c gi¶ nhµ v¨n ®· chän mét “®¸p ¸n” thËt Ên tîng vµ ®Ëm chÊt tr÷ t×nh: “ T«i thÝch nhÊt mét huyÒn tho¹i kÓ r»ng v× yªu quý con s«ng xinh ®Ñp cña quª h¬ng, con ngêi ë hai bªn bê ®· nÊu níc cña c¶ tr¨m loµi hoa ®æ xuèng lßng s«ng ®Ó lµn níc th¬m tho m·i m·i” - > S«ng H¬ng ( s«ng th¬m ) -> SH mang vÎ ®Ñp vÜnh h»ng vµ danh th¬m mu«n thña.
26. 4. KÕt luËn. a. Néi dung: Bµi kÝ nãi chung vµ ®o¹n v¨n nãi riªng lµ kÕt tinh vµ tæng hßa ®Ñp ®Ï cña t×nh yªu say ®¾m víi dßng s«ng, víi quª h¬ng xø së vµ tµi n¨ng mét c©y bót giµu trÝ tuÖ, am hiÓu s©u réng vÒ v¨n hãa, lÞch sö, ®Þa lÝ vµ v¨n ch- ¬ng cïng mét søc liªn tëng, tëng tîng phong phó, ®éc ®¸o.
27. 4. KÕt luËn. b.Nghệ thuật: - Nét đặc sắc của văn phong - §iÓm nh×n trÇn thuËt: BiÕn ông còn thể hiện ở tình yêu ®æi linh ho¹t: say đắm, niềm tự hào tha + Ph¬ng diÖn thêi gian thiết với quê hương xứ sở, + Ph¬ng diÖn kh«ng gian với đối tượng miêu tả, khiến + Ph¬ng diÖn kÕt cÊu dòng sông trở nên lung linh huyền ảo, đa dạng như đời - Giäng ®iÖu tr÷ t×nh giµu chÊt sống, như tâm hồn con suy tëng vµ chÊt triÕt luËn. người. - Sö dông nhiÒu biÖn ph¸p nghÖ - Đặc biệt với sức liên tưởng thuËt víi nh÷ng h×nh ¶nh kì diệu, sự hiểu biết phong ®Æc s¾c, giµu chÊt héi ho¹, phú về kiến thức địa lí, lịch nh¹c vµ th¬: sử, văn hóa nghệ thuật và + Ngoài so sánh, trí tưởng những trải nghiệm của bản tượng của tác giả còn sử thân, người viết đã làm nên thành công cho bài kí “Ai đã dụng nhiều biện pháp nhân đặt tên cho dòng sông ?”. hoá, ẩn dụ, lối văn thuyết minh có cảm xúc như một kiểu đòn bẩy nghệ thuật giàu hình ảnh, giàu sức gợi cảm.
28. • * Vẻ đẹp của sông Hương đi cùng với chiều dài lịch sử của tổ quốc, gắn bó với âm nhạc và thơ ca. Đồng thời, nó cũng là dòng sông chở đầy những phận người.
29. Sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc.
30. VẺ ĐẸPSÔNG HƯƠNG
31. VẺ ĐẸP SÔNG HƯƠNG-HUẾ LĂNG MINH MẠNG LĂNG GIA LONG
32. VẺ ĐẸP SÔNG HƯƠNG ĐỒI VỌNG CẢNH CHÙA THIÊN MỤ