Chuyên đề Đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học

Nội dung text: Chuyên đề Đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học

1. CHUYÊN ĐỀ: ĐỔI MỚI SINH HOẠT CHUYÊN MÔN THEO NGHIÊN CỨU BÀI HỌC A. MỞ ĐẦU: Thực hiện CTGDPT ban hành theo TT 32/2018 của BGD&ĐT về nâng cao chất lượng thực hiện chương trình giáo dục phổ thông hiện hành, ngày 16/4/2020 BGD đã ban hành công văn 1315 về hướng dẫn SHCM cho cấp Tiểu học thực hiện từ năm học 2020 - 2021 nhằm mục đích: 1. Thống nhất nội dung chỉ đạo chuyên môn, xây dựng kế hoạch tổ chức SHCM về các nội dung tìm hiểu CTGDPT 2018, xây dựng kế hoạch dạy học các môn học. 2. Bồi dưỡng và nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên Tiểu học, để xây dựng kế hoạch và tổ chức dạy học nhằm phát triển năng lực phẩm chất cho học sinh, cũng như xây dựng môi trường thân thiện, tích cực nâng cao chất lượng SHCM trong các nhà trường. Như vậy, để đáp ứng yêu cầu giảng dạy và giáo dục trong thời kì mới, những năm gần đây, ngành GD&ĐT đã chú trọng đổi mới công tác quản lý, đổi mới phương pháp dạy học theo mô hình trường học mới nhằm phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh. Dạy học theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất của người học, điều chỉnh nội dung dạy học phù hợp đặc điểm tâm sinh lí học sinh tiểu học; tăng cường giáo dục đạo đức, giáo dục kĩ năng sống, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy và trong quản lí. Trong đó, đổi mới nội dung và hình thức sinh hoạt của các tổ chuyên môn cũng luôn được coi trọng trong chương trình GDPT 2018. Nhằm tạo cơ hội cho giáo viên được học tập lẫn nhau thông qua hoạt động, cùng nhau xây dựng kế hoạch bài học, cùng nhau dự giờ, phân tích bài học, qua đó giúp giáo viên phát triển năng lực chuyên môn, kĩ năng giảng dạy, phát triển khả năng sáng tạo của mình, Thực tế cho thấy: tất cả mọi hoạt động trong nhà trường của chúng ta đều nhằm mục đích nâng cao chất lượng dạy và học, trong đó hoạt động chuyên môn cũng luôn được đặt lên hàng đầu và tổ chuyên môn là nơi trực tiếp tiếp nhận, triển khai và thực hiện. Chính vì những lí do trên mà tổ 4+5 đã lựa chọn chuyên đề “ Đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học” coi đây là một bước thay đổi cơ bản để nâng cao hiệu quả sinh hoạt chuyên môn cũng như nâng cao chất lượng dạy và học. 1
2. B. NỘI DUNG: I. Quan điểm và mục đích của việc đổi mới SHCM theo hướng NCBH 1. Thực chất của việc đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo hướng NCBH Sinh hoạt chuyên môn theo NCBH là hình thức sinh hoạt chuyên môn không tập trung vào việc đánh giá giờ dạy, xếp loại GV mà nhằm khuyến khích GV tìm ra nguyên nhân tại sao HS chưa đạt kết quả như mong muốn và tìm ra biện pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng dạy học, tạo cơ hội tốt cho HS tham gia xây dựng nội dung bài học; HS thực sự là chủ thể của hoạt động học; giúp GV có khả năng chủ động điều chỉnh nội dung, phương pháp dạy sao cho phù hợp với từng đối tượng HS. 2. Mục đích của việc đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo NCBH. - Làm thay đổi hình thức sinh hoạt chuyên môn theo kiểu truyền thống. - Nâng cao tay nghề GV và khả năng sáng tạo qua các lần sinh hoạt chuyên môn ở trường hoặc ở cụm. - Tạo cơ hội cho học sinh tham gia vào quá trình học tập qua các hoạt động, GV quan tâm đến khả năng học tập của từng học sinh. - Nâng cao chất lượng dạy - học và văn hóa ứng xử trong nhà trường. => Như vậy có thể nói đổi mới sinh hoạt chuyên môn dựa trên nghiên cứu bài học thực tế là việc dự giờ và đánh giá tiết dạy của GV thông qua quan sát HS. 2
3. II. Các bước tiến hành sinh hoạt chuyên môn theo NCBH *Bước 1. Xác định mục tiêu, xây dựng kế hoạch bài học nghiên cứu a) Xác định mục tiêu: - Cần xác định mục tiêu kiến thức và kỹ năng mà học sinh cần đạt được (theo chuẩn kiến thức, kỹ năng ở từng môn học, đặc biệt cần chú ý xây dựng mục tiêu về phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh), đảm bảo phù hợp với trình độ và lứa tuổi của HS khi chọn bài học nghiên cứu. b) Xây dựng kế hoạch bài học nghiên cứu (Thiết kế kế hoạch bài dạy minh họa): - Bài dạy minh họa không phải do một giáo viên thiết kế mà do giáo viên trong tổ cùng thiết kế, thảo luận, thống nhất lựa chọn phương án tối ưu nhất. - Việc thiết kế bài soạn không nhất thiết phụ thuộc máy móc vào quy trình bước dạy theo SGK hoặc SGV mà dựa vào mục tiêu bài học đã đề ra để thiết kế cho phù hợp. 3
4. - GV trong tổ thảo luận nội dung bài học, các phương pháp, phương tiện dạy học để đạt hiệu quả cao, cách tổ chức dạy học, cách rèn kỹ năng, hướng dẫn học sinh cách vận dụng kiến thức đã học để giải quyết tình huống thực tiễn... - Dự kiến những thuận lợi, khó khăn của HS khi học tập và các tình huống xảy ra cùng với cách xử lý tình huống (nếu có) Sau khi kết thúc cuộc thảo luận, GV thực hiện dạy minh họa sẽ nghiên cứu, phát triển các ý kiến góp ý của tổ chuyên môn. GV thực hiện hoàn thiện kế hoạch bài dạy minh họa và chuẩn bị điều kiện tốt nhất cho tiết dạy. *Bước 2. Tiến hành dạy bài học (bài giảng minh họa) và dự giờ - Sau khi hoàn thành xây dựng kế hoạch dạy học chi tiết, GV sẽ dạy minh hoạ bài học nghiên cứu ở một lớp đã chuẩn bị trước. - Các yêu cầu cụ thể của giờ dạy minh họa như sau: + Chuẩn bị lớp dạy minh hoạ, bố trí lớp có đủ chỗ ngồi quan sát thuận lợi cho người dự. + Điều chỉnh số lượng người dự ở mức vừa phải, không quá đông. + Việc dự giờ cần đảm bảo không ảnh hưởng đến việc học của học sinh, không gây khó khăn cho người dạy minh hoạ ( VD: Không nói chuyện, bàn tán....) - GV dạy và dự cần quan sát việc học của tất cả học sinh, cách làm việc nhóm, thái độ tình cảm của học sinh... Khi dự giờ GV tập trung vào việc học của học sinh, theo dõi nét mặt, hành vi, sự quan tâm đến bài học của học sinh đặc biệt cần ghi chép cụ thể thái độ của học sinh khi tham gia trả lời các câu hỏi của GV, thông qua đó tìm mối liên hệ giữa việc học của HS với tác động của giáo viên về cách sử dụng các phương pháp dạy học, cách tổ chức lớp học. - Điều chỉnh thói quen đánh giá giờ dạy qua hoạt động của giáo viên, người dự cần hiểu và thông cảm với khó khăn của người dạy, đặt mình vào vị trí của người dạy để phát hiện những khó khăn trong việc học tập của học sinh nhằm tìm cách giải quyết. *Bước 3. Suy ngẫm, thảo luận về bài học nghiên cứu Giáo viên dạy minh họa chia sẻ về bài học: những ý tưởng mới; những thay đổi, điều chỉnh về nội dung; phương pháp dạy học; những điều hài lòng và chưa hài lòng trong quá trình dạy minh họa. Sau đó, người dự suy ngẫm và chia sẻ các ý kiến của mình về bài học sau khi dự giờ: - Người dự trao đổi, chia sẻ, lắng nghe mang tính xây dựng. - Thảo luận xem HS học như thế nào? (mức độ tham gia, hứng thú và kết quả học tập của từng em). 4
5. - Cùng suy nghĩ: vì sao học sinh chưa tích cực tham gia vào hoạt động học, học chưa đạt kết quả... và đưa ra các biện pháp thay đổi cách dạy phù hợp. - Mọi người phải lắng nghe, tôn trọng ý kiến của nhau khi thảo luận, không nên quan tâm đến các tiêu chuẩn truyền thống của một giờ dạy. - Không nên phê phán đồng nghiệp. - Không đánh giá xếp loại giờ dạy minh hoạ. - Lấy hành vi học tập của HS làm trung tâm thảo luận. - Tổ trưởng không nên áp đặt, mà tạo cơ hội, động viên cho các đồng chí GV trong tổ phát biểu ý kiến, cùng thảo luận. * Bước 4. Áp dụng cho thực tiễn dạy học hàng ngày Thông qua tiết dạy minh họa, thông qua thảo luận tiết dạy của đồng nghiệp, giáo viên tự rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân, kiểm nghiệm những vấn đề đã được dự giờ và thảo luận, áp dụng vào bài giảng hàng ngày trên lớp III. Sự khác nhau giữa SHCM truyền thống với SHCM theo NCBH Sinh hoạt CM truyền thống Sinh hoạt CM theo NCBH 1. Mục đích 1. Mục đích - Đánh giá xếp loại giờ dạy theo - Không đánh giá xếp loại giờ dạy theo tiêu tiêu chí từ các văn bản chỉ đạo của chí, quy định. cấp trên. - Người dự tập trung quan sát, - Người dự giờ tập trung quan sát, phân tích phân tích các hoạt động của GV để các hoạt động của HS để rút kinh nghiệm. rút kinh nghiệm. - Thống nhất cách dạy các dạng bài -Tự rút ra những kinh nghiệm để vận dụng để tất cả GV trong từng khối thực vào thực tiễn dạy trên lớp. hiện. 5
6. 2. Thiết kế KH bài dạy minh hoạ 2. Thiết kế KH bài dạy minh hoạ - Bài dạy minh hoạ được phân công - Bài dạy minh hoạ được các GV trong tổ cho một GV thiết kế; được chuẩn thiết kế, không nhất thiết theo mẫu quy định. bị, thiết kế theo đúng mẫu quy định. - Nội dung bài học được thiết kế linh hoạt - Nội dung bài học được thiết kế phù hợp với từng đối tượng HS. theo sát nội dung SGV, SGK, - Không nhất thiết theo khuôn mẫu qui định. không linh hoạt xem có phù hợp - Phát huy sự sáng tạo trong việc sử dụng các với từng đối tượng HS. phương pháp, kĩ thuật dạy học - Thiếu sự sáng tạo trong việc sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học. 3. GV dạy minh hoạ 3.GV dạy minh hoạ * Một người dạy minh hoạ đã chỉ * Một người được chọn trong nhóm hoặc tổ định từ trước. hoặc tự gv đăng kí * Vị trí người dự giờ * Vị trí người dự giờ - Thường ngồi ở cuối lớp học quan - Ngồi hoặc đứng ở vị trí thích hợp quan sát sát người dạy như thế nào, ít chú ý và chú ý đến những biểu hiện thái độ, tâm lí, đến những biểu hiện thái độ, tâm lí, hoạt động của học sinh. hoạt động của HS. 4.Thảo luận giờ dạy minh họa 4. Thảo luận giờ dạy minh họa - Các ý kiến nhận xét sau giờ học - Người dạy chia sẻ mục tiêu bài học, những nhằm mục đích đánh giá, xếp loại ý tưởng mới, những cảm nhận của mình qua GV. tiết dạy minh họa. - Không khí các buổi SHCM - Không khí sinh hoạt thân thiện cởi mở theo thường nặng nề, căng thẳng, quan tinh thần trao đổi, chia sẻ, tập trung vào phân hệ giữa các GV thiếu thân thiện. tích các hoạt động của HS và tìm ra các nguyên nhân và giải pháp khắc phục. - Có xếp loại tiết dạy. - Không xếp loại tiết dạy. IV. Một số điểm cần lưu ý khi tổ chức sinh hoạt chuyên môn dựa trên NCBH *Thứ nhất: 6
7. - Soạn kế hoạch, thực hiện giờ dạy minh họa và số người tham gia sinh hoạt. - Nhóm GV hợp tác xây dựng kế hoạch; - Cử GV thay mặt tổ dạy minh họa; - Không nên tổ chức sinh hoạt trong tổ số lượng người quá ít. *Thứ hai: Cách dự giờ, cách chia sẻ kinh nghiệm, xây dựng quan hệ đồng nghiệp. - Luyện tập cách quan sát và cách nắm bắt suy nghĩ về việc học của học sinh trong giờ học; - Hình thành thói quen lắng nghe lẫn nhau; rèn luyện cách chia sẻ ý kiến. + Không nên phê phán đồng nghiệp. + Không đánh giá xếp loại giờ dạy minh hoạ. - Xây dựng mối quan hệ đồng nghiệp thân thiện, cộng tác và học tập lẫn nhau. *Thứ ba: Tập trung phân tích các nguyên nhân và tìm biện pháp cải tiến, nâng cao chất lượng các bài học. - Đi sâu nghiên cứu, phân tích các phương án dạy học đáp ứng việc học của học sinh, các kĩ năng cần thiết để nâng cao chất lượng việc học của HS. - Tăng cường, vận dụng, thử nghiệm những ý tưởng sáng tạo khi dạy minh hoạ theo hướng lấy HS làm trung tâm. V. Hiệu quả của sinh hoạt chuyên môn dựa trên nghiên cứu bài học: NCBH là một mô hình bồi dưỡng, phát triển chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên bởi những lợi ích to lớn mà nó mang lại cho những người tham gia. Mục đích của NCBH là tìm hiểu những gì học sinh nghĩ, những gì học sinh tư duy để có những phương pháp dạy cho phù hợp chứ không phải là một bài học biểu diễn. Tất cả các thành viên trong nhóm đều phải có những đóng góp và các ý tưởng đó cần phải được tôn trọng. Bài học là thuộc về cả nhóm chứ không phải của riêng người dạy. Như vậy khi các thành viên tham gia vào NCBH thì sẽ kết hợp được những ưu điểm và cùng hoàn thiện bài học hơn. Thông qua NCBH, giáo viên cảm thấy tập trung hơn vào bài học và tăng sự thích thú trong công việc dạy học. NCBH là để cải tiến nội dung dạy học cụ thể, nên thông qua quá trình hợp tác với các giáo viên trong nhóm, chúng ta hiểu sâu hơn về nội dung kiến thức của bài học vì chính chúng ta phải đào sâu suy nghĩ hơn và được bổ sung từ ý kiến của những người khác, qua đó năng lực sư phạm của mỗi giáo viên được cải thiện. Giáo viên phải cùng nhau thảo luận về những biểu hiện có thể có ở học sinh trong quá trình học để có những phương pháp dạy học cho phù hợp. 7
8. NCBH đặt trọng tâm vào học tập của học sinh. Thông qua quan sát và thảo luận về những gì đang xảy ra trong lớp học, cách học sinh biểu hiện với các tác động, giáo viên tham gia có nhận thức đầy đủ hơn về cách học sinh học và suy nghĩ cũng như cách học sinh hiểu bài, đáp lại những cái giáo viên dạy. Hơn nữa, tham gia nghiên cứu bài học giúp giáo viên học được cách quan sát, không phải là quan sát những cái bề ngoài hời hợt mang tính chất diễn, mà là quan sát quá trình học sinh học những cái họ dạy. Giáo viên học được cách phân tích, rút ra kết luận, sửa đổi từ những số liệu quan sát được. Ngoài ra, tham gia NCBH giúp giáo viên nâng cao kĩ năng thiết kế công cụ dạy học để làm cho học tập và tư duy của học sinh trở nên dễ hiểu đối với giáo viên và có thể nhìn thấy được. NCBH thúc đẩy, duy trì sự hợp tác giữa các giáo viên, giúp các giáo viên phát triển kĩ năng làm việc nhóm, góp phần phát triển không khí hợp tác, đoàn kết trong nhà trường. NCBH tạo ra cộng đồng học tập, văn hóa học tập và củng cố tình đồng nghiệp trong nhà trường. Tham gia vào NCBH giáo viên thực hiện vai trò của người nghiên cứu, cải tạo thực tiễn và họ trở nên vững vàng hơn về chuyên môn, nghiệp vụ, tăng sự chuyên nghiệp của giáo viên và giúp giáo viên tự tin hơn trong việc giải quyết vấn đề của thực tiễn để nâng cao chất lượng dạy học của mình.. Nghiên cứu bài học tạo cơ hội cho giáo viên có thể quan tâm tới tất cả các học sinh trong lớp, tạo cơ hội phát triển cho mọi học sinh. Và dẫn tới hệ quả tất yếu là nâng cao chất lượng học tập của học sinh. Qua việc NCBH chúng ta có thể nhận ra tính ưu việc của NCBH so với các hình thức bồi dưỡng nghiệp vụ khác. NCBH xuất phát từ thực tiễn cần giải quyết những khó khăn thực tiễn trong lớp học của giáo viên. Thông qua NCBH giáo viên được hợp tác cùng nhau, làm việc cùng nhau để xây dựng một kế hoạch bài học hoàn chỉnh. Phát huy được năng lực chuyên môn của tập thể, giúp GV rèn luyện, củng cố, phát triển kĩ năng quan sát; hiểu học sinh hơn. Đồng thời, giúp GV tích luỹ kinh nghiệm, nâng cao năng lực chuyên môn và đổi mới phương pháp dạy học, kĩ thuật dự giờ theo hướng dạy học tích cực, lấy việc học của học sinh làm trung tâm khi tham gia sinh hoạt chuyên môn dựa trên nghiên cứu bài học. C. KẾT LUẬN: Tóm lại, đổi mới trong sinh hoạt chuyên môn theo nghiên cứu bài học, không chỉ bảo đảm cho tất cả học sinh có cơ hội tham gia thực sự vào quá trình học tập, giáo viên có thể quan tâm đến khả năng học tập của từng học sinh, đặc biệt những học sinh có khó khăn về học tập mà còn tạo cơ hội cho tất cả giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng sư phạm và phát huy khả năng sáng tạo 8
9. trong việc áp dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học, tự tin hơn, không bị áp lực thông qua việc dự giờ, trao đổi, thảo luận, chia sẻ sau khi dự giờ, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học của nhà trường. Thị trấn Kiến Xương, ngày 22 tháng 8 năm 2022 Người thực hiện Trần Thị Hương 9