Bài giảng môn Ngữ văn lớp 12 - Tuần 17: Đọc văn: Ai đã đặt tên cho dòng sông (Hoàng Phủ Ngọc Tường)

Nội dung text: Bài giảng môn Ngữ văn lớp 12 - Tuần 17: Đọc văn: Ai đã đặt tên cho dòng sông (Hoàng Phủ Ngọc Tường)

1. - Ông sinh năm 1937 tại Huế, quê ở Triệu Phong, Quảng Trị. Năm 1964, Ông tốt nghiệp Trường Đại học Sư phạm Sài Gòn và Trường Đại học Huế năm 1964. - 1966, Ông thoát li lên chiến khu, tham gia kháng chiến chống Mĩ bằng hoạt động văn nghệ. Ông từng là Tổng thư kí Hội Văn học nghệ thuật Trị - Thiên Huế, Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Bình Trị Thiên Hoàng Phủ Ngọc Tường
2. Ông là một trong những nhà văn chuyên về bút kí. Sáng tác của ông là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và trữ tình, nghị luận sắc bén và tư duy đa chiều, lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa. Ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật vào 2007. Các tác phẩm tiêu biểu:
3. Ban đầu tác phẩm có nhan đề là - Là bài bút kí xuất sắc, viết vào ngày 4-1-1981 tại Huế, in trong tập sách cùng tên. - Hoàn cảnh sáng tác: 1981 – Cảm hứng ca ngợi, tự hào non sông đất nước, tình yêu thiên nhiên. - Bài bút kí gồm ba phần, văn bản được trích ở phần thứ nhất của tác phẩm.
4. “sông Hương là thuộc về một thành phố duy nhất” → sông Hương gắn liền với Huế → điểm nhìn nghệ thuật của bài thơ là sông Hương. Sông Hương như “một bản trường ca của rừng già”: “rầm rộ màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”, “rừng già đã hun đúc tự do và trong sáng”. → Từ ngữ tạo hình, gợi tả vẻ đẹp của sông Hương ở vùng thượng nguồn vừa hùng vĩ, man dại vừa trữ tình, say đắm lòng người.
5. So sánh với “ phóng khoáng và man dại”. → Vẻ đẹp hoang dại, cuồng say, phóng khoáng, tự do, trong sáng.
6. Hình ảnh so sánh độc đáo “ như của một vùng văn hóa xứ sở” → đẹp dịu dàng, sâu lắng. →Nhà văn đã nhân hóa Sông Hương, trở thành một cô gái vừa mạnh mẽ, phóng khoáng, hùng vĩ, vừa diệu dàng, đầm thắm.
7. Sông Hương giống như “Người con gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại được người tình mong đợi mới đến đánh thức” → sự liên tưởng tinh tế, lãng mạn. “Nhưng ngày từ đầu đường cong thật mềm” → Sự am hiểu địa lí. “Ngta luôn nhìn thấy bé vừa bằng con thoi” → Cảnh đẹp của con sông như 1 bức tranh nhiều màu sắc. “Sớm , trưa , chiều ” “Giữa đám quần sơn tùng Vạn Niên” → Vẻ đẹp trầm mặc của Sông Hương. Vẻ đẹp SH mang màu sắc triết lí, cổ thi khi đi trong âm hưởng ngân nga của tiếng chuông chùa Thiên Mụ.
8. Như đã tìm đúng đường về, SH “vui tươi hẳn lên”. “Uốn 1 cánh cung rất nhẹ sang Cồn Hến” → Cách bộc lộ tình tứ, kín đáo, dạt dào yêu thương mãnh liệt. “Như một điệu slow tình cảm của xứ Huế” → Chậm rãi, nhẹ nhàng. Dòng sông như người con gái tinh tế đánh đàn trong đêm khuya.
9. “Và rồi Bao Vinh xưa cổ” – Sông Hương trôi đi chậm, thật chậm → an ủi người ta đừng quá sầu muộn về sự biến đổi vô thường của cuộc đời, của sự thay đổi chóng mặt của tgian. Nhà văn hình dung SH như nàng Kiều trở lại tìm Kim Trọng để nói 1 lời thề trước khi đi xa → Liên tưởng độc đáo, thú vị, đậm màu sắc văn chương.
10. - Là một dòng sông anh hùng + Từ xa xưa: là một dòng sông biên thùy xa xôi của đất nước các vua Hùng. + Thời trung đại: ➢ Dòng Linh Giang đã chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên giới phía nam tổ quốc Đại Việt. ➢ Vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ. + Thời chống Pháp: ➢ Sống hết lịch sử bi tráng của thế kỉ 19 với máu của các cuộc khởi nghĩa. ➢ Đi vào thời đại Cách mạng tháng Tám bằng những chiến công rung chuyển. +Thời chống Mỹ: Góp phần vào chiến dịch Mậu Thân.
11. - Là dòng sông chịu nhiều đau thương, mất mát. - Là dòng sông có bề dày lịch sử. - Là dòng sông của sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc. ⇒ Dòng sông có một bề dày lịch sử, chứng kiến bao cuộc đổi thay của thời gian, gắn liền với lịch sử dựng nước và giữ nước của nhân dân ta.
12. - Dòng sông âm nhạc: + Người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya. + Là nơi sinh ra toàn bộ nền âm nhạc cổ điển của Huế. + Là cảm hứng để Nguyễn Du viết lên khúc đàn của Kiều. - Dòng sông thi ca: + Dòng sông không lặp lại mình. + Là vẻ đẹp mơ màng “Dòng sông trắng lá cây xanh” trong thơ Tản Đà. + Là vẻ đẹp hùng tráng “Như kiếm dựng trời xanh” của Cao Bá Quát. + Là nỗi quan hoài vạn cổ trong thơ Bà huyện Thanh Quan. + Là sức mạnh phục sinh tâm hồn trong thơ Tố Hữu. + Đem lại nguồn cảm hứng bất tận, mới mẻ cho các thi nhân.
13. -Dòng sông gắn với những phong tục, với nét đẹp tâm hồn của người dân xứ Huế. + Màu sương khói trên sông Hương = màu áo điều lục, một sắc áo cưới của các cô dâu trẻ trong tiết sương giáng. + Vẻ trầm mặc sâu lắng của sông Hương cũng như một nét riêng trong vẻ đẹp tâm hồn của người dân xứ Huế “rất dịu dàng và rất trầm tư”. Dòng sông là cái nôi của nền văn hóa rất đậm chất Huế, gắn liền hình ảnh người dân Huế, vùng đất Huế và sông Hương.
14. - Thể loại bút kí đầy chất thơ, chất trữ tình. - Nghệ thuật nhân hóa, so sánh, ẩn dụ, câu hỏi tu từ. - Kết hợp chặt chẽ chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén và tư duy đa chiều. - Tác giả đã tô đậm phẩm chất của sông Hương qua cách nhìn độc đáo mang tính phát hiện.
15. Đoạn trích bài bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? Là đoạn văn xuôi súc tích và đầy chất thơ về sông Hương. Qua đoạn trích, sông Hương như là một người con gái mạnh mẽ của núi rừng, một cô thiếu nữ dịu dàng và đằm thắm của vùng đồng bằng Châu Hóa. Tiêu biểu cho phong cách sáng tác của Hoàng Phủ Ngọc Tường.