Bài giảng Ngữ văn 9 - Bài: Tập làm thơ tám chữ

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 9 - Bài: Tập làm thơ tám chữ

1. Kiểm tra bài cũ Trong chư¬ng tr×nh Ng÷ V¨n THCS em ®· ®ưîc häc c¸ch lµm nh÷ng thÓ th¬ nµo? H·y kÓ tªn mét vµi bµi th¬ ? mµ em biÕt ®ưîc s¸ng t¸c theo nh÷ng thÓ th¬ trªn? - C¸ch lµm th¬ bèn ch÷ - Líp 6 - C¸ch lµm th¬ n¨m ch÷ - Líp 6 - C¸ch lµm th¬ lôc b¸t – Líp 7 - C¸ch lµm th¬ b¶y ch÷ - Líp 8
2. Kiểm tra bài cũ: Các bài thơ tám chữ đã được học trong chương trình Ngữ văn 8 là: + Nhớ1. rừngKể têncủa một Thế số Lữ. bài thơ tám chữ + Quê hươngmà em của đã đượcTế Hanh. học trong chương trình Ngữ văn 8? Đây là hai thi phẩm nổi tiếng của phong trào 2.Những bài thơ ấy là thơ cổ Thơ mới (1932 - 1945). điển hay thơ hiện đại? Cảm - Thơ 8 chữnhận là thểchung thơ củaxuất em hiện về trongthể thơ phong trào Thơ mới trênnày cơlà gì?sở kế thừa thể 8 chữ trong hát nói truyền thống song hình thức tự do hơn, vần điệu nhịp nhàng, đều đặn, có khả năng diễn tả phong phú.
3. I. NhËn diÖn thÓ th¬ t¸m ch÷ - Thanh + Thanh b»ng: gåm thanh kh«ng vµ thanh huyÒn + Thanh tr¾c: gåm c¸c thanh s¾c, hái, ng·, nÆng - VÇn + VÇn ch©n: c¸c tiÕng ë cuèi c¸c c©u vÇn víi nhau. + VÇn lưng: lµ vÇn ®ưîc gieo vµo gi÷a dßng th¬. + Gieo vÇn liÒn: lµ vÇn ®ưîc gieo liªn tiÕp ë cuèi c¸c dßng th¬. + Gieo vÇn c¸ch: lµ gieo c¸c vÇn t¸ch ra kh«ng liÒn nhau. - NhÞp C¸ch ng¾t nhÞp trong th¬.
4. a. Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan? Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới? Đâu những bình minh cây xanh nắng gội, Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng? Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt, Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật? Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu? (Nhớ rừng - Thế Lữ)
5. Nµo ®©u nh÷ng ®ªm vµng bªn bê suèi Ta say måi ®øng uèng ¸nh tr¨ng tan?tan - Mçi dßng th¬ ®Òu cã §©u nh÷ng ngµy mưa chuyÓn bèn ph¬ng ngµnngµn t¸m ch÷ Ta lÆng ng¾m giang s¬n ta ®æi míi?míi - Gieo vÇn ch©n liªn tiÕp §©u nh÷ng b×nh minh c©y xanh n¾ng géi,géi chuyÓn ®æi theo tõng TiÕng chim ca giÊc ngñ ta tưng bõngbõng? cÆp: tan- ngµn; míi- géi; §©u nh÷ng chiÒu lªnh l¸ng m¸u sau rõng bõng- rõng; g¾t- mËt. Ta ®îi chÕt m¶nh mÆt trêi gay g¾t,g¾t - Ng¾t nhÞp ®a d¹ng, linh §Ó ta chiÕm lÊy riªng phÇn bÝ mËtmËt? ho¹t kh«ng theo c«ng Than «i! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u? thøc nµo ( ThÕ L÷ - Nhí rõng)
6. Hoạt động nhóm PhiÕu häc tËp: NhËn diÖn ®Æc ®iÓm cña ®o¹n th¬ t¸m ch÷ §Æc ®iÓm §o¹n b §o¹n c Sè ch÷ trong mét dßng th¬ C¸ch gieo vÇn C¸ch ng¾t nhÞp
7. b. Mẹ cùng cha công tác bận không về Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học. Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? (Bếp lửa - Bằng Việt)
8. c. Yêu biết mấy, những dòng sông bát ngát Giữa đôi bờ dào dạt lúa ngô non Yêu biết mấy, những con đường ca hát Qua công trường mới dựng mái nhà son! Yêu biết mấy những bước đi dáng đứng Của đời ta chập chững buổi đầu tiên Tập làm chủ, tập làm người xây dựng Dám vươn mình cai quản lại thiên nhiên! (Mùa thu mới - Tố Hữu)
9. §o¹n b §o¹n c MÑ cïng cha c«ng t¸c bËn kh«ng vÒ Yªu biÕt mÊy, nh÷ng dßng s«ng b¸t ng¸tng¸t Ch¸u ë cïng bµ, bµ b¶o ch¸u nghenghe Gi÷a ®«i bê dµo d¹t lóa ng« nonnon Bµ d¹y ch¸u lµm, bµ ch¨m ch¸u hächäc. Yªu biÕt mÊy, nh÷ng con ®êng ca h¸th¸t Nhãm bÕp löa nghÜ th¬ng bµ khã nhäc,nhäc Qua c«ng trêng míi dùng m¸i nhµ son!son Tu hó ¬i! Ch¼ng ®Õn ë cïng bµ Kªu chi hoµi trªn nh÷ng c¸nh ®ång xa?xa Yªu biÕt mÊy, nh÷ng bíc ®i d¸ng ®øng®øng (B»ng ViÖt - BÕp löa) Cña ®êi ta chËp ch÷ng buæi ®Çu tiªn TËp lµm chñ, tËp lµm ngêi x©y dùngdùng D¸m v¬n m×nh cai qu¶n l¹i thiªn nhiªn!nhiªn (Tè H÷u- Mïa thu míi)
10. PhiÕu häc tËp §Æc ®iÓm §o¹n b §o¹n c Sè ch÷ trong mét T¸m ch÷ trong mét T¸m ch÷ trong dßng th¬ dßng th¬ mét dßng th¬ C¸ch gieo vÇn - Gieo vÇn ch©n liªn - Gieo vÇn ch©n gi¸n tiÕp: vÒ- nghe; häc- c¸ch: ng¸t- h¸t; non- nhäc; bµ- xa son; ®øng - dùng; tiªn- nhiªn C¸ch ng¾t nhÞp Ng¾t nhÞp linh ho¹t, Ng¾t nhÞp linh ho¹t, ®a d¹ng ®a d¹ng
11. 2. KÕt luËn: §Æc ®iÓm cña thÓ th¬ t¸m ch÷ -Mçi dßng t¸m ch÷, cã c¸ch ng¾t nhÞp rÊt ®a d¹ng. -Bµi th¬ theo thÓ t¸m ch÷ cã thÓ gåm nhiÒu ®o¹n dµi ®ưîc chia thµnh c¸c khæ (sè c©u kh«ng h¹n ®Þnh), cã thÓ chia thµnh c¸c khæ(thêng mçi khæ bèn dßng).C¸ch gieo vÇn phong phó nhưng phæ biÕn nhất vÇn ch©n ®ưîc gieo liªn tiÕp hoÆc gi¸n c¸ch.
12. GHI NHỚ: • Thơ tám chữ là thể thơ mỗi dòng tám chữ, có cách ngắt nhịp rất đa dạng. Bài thơ theo thể thơ tám chữ có thể gồm nhiều đoạn dài (Số câu không hạn định), có thể được chia thành các khổ (Mỗi khổ bốn dòng) và nhiều cách gieo vần nhưng phổ biến là vần chân (Được gieo liên tiếp hoặc gián cách)
13. II. LuyÖn tËp nhËn diÖn thÓ th¬ t¸m ch÷. Bµi tËp 1: Lùa chän c¸c tõ: ca h¸t, b¸t ng¸t, ngµy qua, mu«n hoa ®iÒn vµo chç trèng trong c¸c dßng th¬ cho phï hîp: H·y c¾t ®øt nh÷ng d©y ®µn ca h¸t Nh÷ng s¾c tµn vÞ nh¹t cña ngµy qua N©ng ®ãn lÊy mµu xanh h¬ng b¸t ng¸t Cña ngµy mai mu«n thuë víi mu«n hoa (Th¸p ®æ- Tè H÷u)
14. Bµi tËp 2: Lùa chän c¸c tõ: còng mÊt, ®Êt trêi, tuÇn hoµn ®iÒn vµo chç trèng trong ®o¹n th¬ cho ®óng vÇn Xu©n ®ư¬ng tíi nghÜa lµ xu©n ®ư¬ng qua, Xu©n cßn non, nghÜa lµ xu©n sÏ giµ, Mµ xu©n hÕt, nghÜa lµ t«i ;còng mÊt Lßng t«i réng, nhưng lưîng trêi cø chËt. Kh«ng cho dµi thêi trÎ cña nh©n gian, Nãi lµm chi r»ng xu©n vÉn tuÇn hoµn NÕu tuæi trÎ ch¼ng hai lÇn th¾m l¹i! Cßn trêi ®Êt nhưng ch¼ng cßn t«i m·i, Nªn b©ng khu©ng t«i tiÕc c¶ ;®Êt trêi Mïi th¸ng n¨m ®Òu rím vÞ chia ph«i,
15. Bµi tËp 3: Trong bµi th¬ sau cã chç bÞ chÐp sai, h·y chØ ra chç sai, nãi lÝ do vµ söa l¹i cho ®óng? Giê nao nøc cña mét thêi trÎ d¹i Hìi ngãi n©u, hìi tưêng tr¾ng, cöa gư¬ng! Nh÷ng chµng trai mêi l¨m tuæirénvµo r·rén trưêng r·, Rư¬ng nho nhá víi linh hån b»ng ngäc (Tùu trưêng- Huy CËn) - ¢m tiÕt cuèi cña c©u th¬ nµy ph¶i mang thanh b»ng vµ hiÖp vÇn víi ch÷ “g¬ng” ë cuèi c©u th¬ trªn.
16. III.Thùc hµnh lµm th¬ t¸m ch÷: Bµi tËp 1: T×m tõ thÝch hîp ®óng thanh, ®óng vÇn ®Ó ®iÒn vµo chç trèng trong khæ th¬ sau: Trêi trong biÕc kh«ng qua m©y gîn tr¾ng Giã nåm nam léng thæi c¸nh diÒu xa Hoa lùu në ®Çy mét vưên ®á n¾ng Lò bưím vµng l¬ ®·ng lưít bay qua -Tõ ®iÒn vµo chç trèng ë dßng th¬ thø ba ph¶i mang thanh b»ng. -Tõ ®iÒn vµo chç trèng ë cuèi dßng thø t ph¶i cã khu«n ©m (a) ®Ó hiÖp vÇn víi ch÷ xa ë cuèi dßng thø hai vµ mang thanh b»ng
17. TuÇn 11 TiÕt 54 TËp lµm th¬ t¸m ch÷ Bµi tËp 2: Lµm thªm c©u th¬ cuèi cho ®o¹n th¬ sau sao cho ®óng vÇn, hîp víi néi dung c¶m xóc tõ ba c©u tríc. Mçi ®é thu vÒ lßng xao xuyÕn l¹ Nhí n«n nao tiÕng trèng buæi tùu trêng Con ®êng nhá tiÕng nãi cêi rén r· Bãng ai kia thÊp tho¸ng gi÷a mµn sư¬ng
18. Mỗi độ thu về lòng xao xuyến lạ Nhớ nôn nao tiếng trống buổi tựu trường Con đường nhỏ tiếng nói cười rộn rã .Ấm lòng ta bao kỉ niệm mến thương.
19. Bài tập 3: Laøm vaø ñoïc bài thơ taùm chöõ tự sáng tác. Lưu ý: - Số chữ trong mỗi dòng thơ. - Cách gieo vần. - Cách ngắt nhịp. - Kết cấu bài thơ. - Nội dung cảm xúc. - Ý nghĩa của bài thơ.
20. NHỚ THẦY ! Khi em mãi nhìn ngu ngơ qua cửa Thầy ân cần, âu yếm đến bên em Viết bài đi ! Ơi ! Cô bé dịu hiền Bảng sẽ khóc ! Nếu không nhìn nó đấy ! Bụi bay bay rơi đầy trên trang giấy Phấn vương vương trên mái tóc điểm sương Rớt xuống theo những thao thức đêm trường Rơi mất cả tuổi Thầy theo năm tháng ! Có những lúc mắt Thầy như bảng lảng ! Hạt buồn theo những lời giảng ấm nồng Bụi thời gian như xa vắng mênh mông Nào ai biết lòng Thầy không tĩnh lặng ! Rơi rơi mãi những cơn mưa bụi phấn Trên suốt đường đời Thầy có đâu màng Bục giảng trên cao như chợt thênh thang Thầy trơ trọi - Mang khuôn vàng trao lại !
21. Có những lúc lời Thầy vang vang mãi Hạt phấn đầy trên vai áo Thầy tôi Bụi rơi rơi trong suốt cả cuộc đời Nào ngăn được lòng Thầy như biển rộng ! Rơi cho đời những tin yêu - mơ mộng Trên nhân gian - Thầy trao hết cho người Tóc Thầy như bạc - bạc mãi không thôi Vương lấm tấm biết bao là bụi phấn ! Em bỗng thấy cả lòng mình trầm lắng Yêu làm sao hình bóng quá thân thương Phút giây xưa, những buổi ở nhà trường Này là bạn - Là Thầy - Là phấn trắng! Làm sao nói - Tình Thầy luôn sâu nặng Có thể theo em suốt cả cuộc đời Nào bao bâng khuâng, nhung nhớ đầy vơi! Quên đi ư ? Sẽ là điều không thể!
22. Ngày xưa ấy ! Niềm mến thương là thế Thầy yêu ơi ! Xin trao mãi về Thầy! Dạy dỗ em bao điều phải, lẽ hay Khi tuổi Thầy phủ đầy cùng bụi phấn! Em vô tình để giờ còn ngơ ngẩn Tuổi còn thơ nên chẳng thấy tuổi Thầy Mười năm sau khi đã thành người lớn Ngoái lại nhìn Thầy, nước mắt rưng rưng!
23. B¶ng tæng kÕt chu¬ng tr×nh ho¹t ®éng ng÷ v¨n THCS C¸c c¸ch lµm th¬ ®· häc Bèn ch÷ N¨m ch÷ Lôc b¸t B¶y ch÷ T¸m ch÷